Zemlinsky en Puccini vormen samen een verrassend mooi geheel

Twee totaal verschillende Florentijnse operaatjes op één avond. Of liever, twee operaatjes die allebei in Florence spelen. Die combinatie leverde zaterdagavond bij De Nationale Opera een originele en zeer enthousiast ontvangen double bill op. Het vernuft waarmee de zo verschillende werken aan het slot aan elkaar geschakeld worden, is verbluffend. Dat geniale idee van regisseur Jan Philipp Gloger hier verklappen, zou de pret voor hen die nog gaan kijken bederven. Maar de zwevende, alle kanten op draaiende, overhellende en kantelende speelvloer (ontwerp Raimund Orfeo Voigt) speelt daarbij een hoofdrol. Wat een spectaculaire vondst.

De eenakters van Alexander von Zemlinsky en Giacomo Puccini beleefden allebei ongeveer een eeuw geleden hun première. 'Eine florentinische Tragödie' in januari 1917 (Stuttgart) en 'Gianni Schicchi' in december 1918 (New York).

De Zeitgeist schuilt in beide partituren

Stuttgart en New York liggen bijna even ver van elkaar verwijderd als de compositorische stijlen van Zemlinsky en Puccini. En toch hoor je de Zeitgeist terug in beide partituren. Puccini staat bekend als de laatste Italiaanse opera-romanticus, maar zijn werken zijn gedurfder en moderner dan menigeen denkt. De Italiaan zoog alles wat om hem heen gebeurde - van Schönberg, Strauss en Debussy - in zich op en brouwde daar zijn eigen bruisende modernisme van.

Dirigent Marc Albrecht heeft dat goed begrepen. Al sinds hij op jonge leeftijd deze Zemlinsky/Puccinicombinatie van werken een keer hoorde en zag, staan de beide operaatjes op zijn verlanglijstje. Bij DNO mag hij nu zijn gedroomde double bill dirigeren en dat doet hij verbluffend goed.

De harmonisch verzadigde, overrijpe, haast fermenterende muziek van Zemlinsky voelt Albrecht al even perfect aan als de voorbijsnellende, compacte baldadigheid van Puccini. Waar Albrecht in het Italiaanse repertoire voorheen nogal eens steken liet vallen, zet hij de schijnwerper hier vol op de geniale partituur van Puccini en brengt die met het super alert spelende Nederlands Philharmonisch Orkest als hét ultieme werk van de Italiaan - wat het wellicht ook is.

Grote eigenzinnigheid 

Puccini's meesterwerk komt zó prikkelend en perfect de bak uit, dat het de herinnering aan Zemlinsky zelfs dreigt uit te gummen. Misschien past Puccini's 'Il tabarro' - net als 'Gianni Schicchi' onderdeel van diens 'Il trittico' - qua thematiek en kleuren beter bij de eveneens fatale driehoeksverhouding in 'Eine florentinische Tragödie'.

Maar het moet gezegd dat Gloger met grote eigenzinnigheid de twee Florence-verhalen aan elkaar koppelt, daarbij inzoomend op de hebberige inhaligheid van de personages in beide werken. Buitengemeen prachtig hoe echtgenoot Simone (een toprol van John Lundgren) ineens dreigend op het tollende plateau opduikt en het overspel gadeslaat. En als hij zingt over 'hun kamer die de hele wereld omvat met slechts drie zielen als haar bewoners' dan is dat plateau inderdaad even een ronddraaiende wereldbol.

In 'Gianni Schicchi' lijkt het decor ineens heel anders, maar schijn bedriegt. Zoals alle personages in dit verhaal de boel bedriegen.

Met grote gretigheid vervalsen ze, met behulp van boer Schicchi, het testament van de overleden pater familias om vervolgens zelf bedrogen uit te komen. Met uitzondering van de slimme Schicchi, hier genereus en welluidend gezongen door Massimo Cavalletti. Puccini's enige komische opera flitst voorbij, waarbij Gloger en Albrecht elkaar geweldig versterken. Het fantastische ensemble in 'Gianni Schicchi' acteert en zingt dat het een lust heeft en de lachsalvo's in de zaal zijn niet van de lucht. Net als het euforische gejuich aan het slot.

Deze dubbelopera is nog tot 28/11 te zien. Meer informatie: www.dno.nl