Currentzis en Sellars brengen een Mozart voor onze tijd

Lepeltje-lepeltje liggen met een klarinettist op de bühne. Het zal weinig zangeressen die de rol van Sesto zingen overkomen zijn. In de nieuwe ‘La clemenza di Tito’ van Mozart bij De Nationale Opera is die scène het hoogtepunt van een enscenering die ook verder in alles anders dan anders is. De geweldig geslaagde productie is niet anders om het anders willen zijn, maar laat ons via even slimme als humane ingrepen in de partituur anders kijken en luisteren naar een meesterwerk van zo’n 250 jaar oud.

Is de aria ‘Parto, parto’ van Sesto altijd al een hoogtepunt in deze opera, met mezzosopraan Paula Murrihy en bassetklarinettist Florian Schüle werd het maandagavond een vocaal-instrumentale dans die zijn weerga niet kende. Dirigent Teodor Currentzis coachte de twee op de bühne naar een onvergetelijke prestatie. Daarbij rekte hij de stiltes tussen frases steeds verder op, waardoor de spanning haast ondragelijk werd. In de zaal hield iedereen de adem in en men keek met ongeloof toe hoe stem en instrument versmolten in Mozarts geniale muziek.

Diversiteit

Zo’n inkervende scène verried het handwerk van regisseur Peter Sellars, die zangers en musici ook al eens samen liet dansen in cantates van Bach. Bij Sellars is keizer Titus een zijn vijanden tot in extremis vergevende Nelson Mandela, hier uitstekend gezongen door de zwarte tenor Russell Thomas. En er waren meer zwarte zangers, zoals de goddelijk zingende Jeanine de Bique (Annio), de ontwapenende Janai Brugger (Servilia) en de nobele veteraan Sir Willard White (Publio). Deze diversiteit op de bühne zorgde voor diversiteit onder de publiek. Wellicht heeft DNO gericht geworven, maar het aantal gekleurde bezoekers was opvallend.

Anders dan anders dus deze ‘Clemenza’, waarin veel recitatieven (niet van Mozart) geschrapt waren en andere Mozart-muziek toegevoegd. In de vorige ‘Clemenza’ van DNO (2002) waren juist alle recatieven opnieuw gecomponeerd door Manfred Trojahn. Wat niet wil zeggen dat Mozarts laatste opera niet op eigen benen zou kunnen staan, dus zonder coupures en toevoegingen. De uitvoeringen van het Orkest van de 18de Eeuw afgelopen oktober onder leiding van Kenneth Montgomery bewezen dat. Paula Murrihy maakte daar overigens haar debuut als Sesto en het geheel was een overdonderende ervaring.

Het artikel gaat verder onder de video.

Maar wie kan er iets op tegen hebben dat aan deze opera geniale Mozart-muziek wordt toegevoegd? Zeker als die door Currentzis en zijn musici zo bijzonder goed wordt uitgevoerd. Zoals het fenomenale ‘Qui tollis’ uit de Mis in c. Hier geweldig gezongen door het koor van musicAeterna. De aloude mistekst over het ‘wegnemen van de zonden van de wereld’ viel schitterend op zijn plek in de confrontatie tussen Titus en zijn verrader Sesto. Die heeft met een bomgordel om een aanslag gepleegd op het Capitool. Bij de sinistere voorbereidingen voor die aanslag klinkt Mozarts mysterieuze Adagio en Fuga in c. En als bij het begin van de tweede akte mensen kaarsjes en bloemen leggen op de plek van de aanslag klinkt daar het Kyrie uit de Mis in c. Wat een vondst!

De toevoegingen hebben als extra voordeel dat de kleine partijen voor Annio en Servilia mooi opgerekt worden. Zo kan Brugger een extatisch ‘Laudamus te’ zingen. Door alle omhelzingen, vergevingen, applausjes en handjes-geven is dit ook een wat kleffe ‘Clemenza’, en al omzeilt Sellars de val van kitsch machtig mooi, duren sommige scènes in de tweede akte soms net iets te lang.

Waar Sellars de humanistische clementie op de bühne celebreert, celebreert Currentzis Mozarts humanistische muziek in de bak. De grote ontreddering van Vitellia (de prachtig zingende Ekaterina Scherbachenko) wordt door de dirigent met meesterhand als het ware weggemasseerd. Currentzis en zijn musici zijn eigenzinnig, brengen naar hartelust versieringen, stiltes en versnellingen aan, en zijn uitendelijk de ultieme dragers van dit meesterwerk. Mozart zoals je nog nooit gehoord of meegemaakt hebt, een Mozart voor onze tijd.

Nog zeven keer t/m 24 mei. Meer info: www.dno.nl

Lees ook het interview met dirigent Teodor Currentzis: 'Muziek van Mozart heeft unieke geur'

"Grote kunst kan van deze taal een universeel symbool maken. Mozart kon dat als geen ander", zegt Teodor Currentzis.